این رساله تحت عنوان بررسی اشتباه در موضوع قرارداد است . ابتدا تعریف اشتباه از لحاظ لغوی و حقوقی و تفاوت آن با واژه های مشابه مثل خطا و سهو و جهل و تعریف موضوع قرارداد و اینکه در مباحث پراکنده مربوط به ایجاب و قبول، شروط و خیارات در کتب فقهی در بررسی قواعد فقهی مانند العقود تابعه للقصود ، المؤمنون عند شروطهم، اصاله اللزوم استنباط و در حد گنجایش این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است .

فهرست مطالب

چکیده. ۱

مقدمه. ۲

طرح تحقیق.. ۴

الف ـ موضوع تحقیق: ۴

ب ـ هدف تحقیق: ۴

ج ـ روش تحقیق: ۵

فصل اول.. ۶

کلیات.. ۶

۱-۱- تعریف و تقسیم بندی اشتباه. ۷

۱-۱-۱- تعریف اشتباه و تفاوت آن با واژه های مشابه : ۷

۱-۱-۱-۱- تعریف اشتباه : ۷

۱-۱-۱-۱-۱- تعریف اشتباه در لغت : ۷

تعریف اشتباه در اصطلاح علم حقوق دانان : ۷

۱-۱-۱-۲- تفاوت اشتباه با مفاهیم مشابه : ۸

۱-۱-۱-۲-۱- تفاوت اشتباه با خطا : ۸

۱-۱-۱-۲-۲- تفاوت اشتباه با جهل : ۸

۱-۱-۱-۲-۳- تفاوت اشتباه با سهو : ۹

۱-۱-۲- تقسیم بندی اشتباه : ۹

۱-۱-۲-۱- تقسیم بندی اشتباه به اعتبار متعلق آن : ۹

۱-۱-۲-۱-۱- اشتباه موضوعی : ۹

۱-۱-۲-۱-۲- اشتباه حکمی(حقوقی) : ۱۱

۱-۱-۲-۲- تقسیم بندی اشتباه به اعتبار کیفیت تحقق آن در ذهن : ۱۲

۱-۱-۲-۲-۱- شبهه مصداقی : ۱۲

۱-۱-۲-۲-۲- شبهه مفهومی : ۱۳

۱-۱-۲-۳- تقسیم اشتباه به اعتبار میزان تأثیر آن در عمل حقوقی: ۱۳

۱-۱-۲-۳-۲- اشتباه معیوب کننده رضا : ۱۵

۱-۱-۲-۳-۳- اشتباه بی اثر : ۱۶

۱-۲- کیفیت تأثیر اشتباه در موضوع با اراده. ۱۶

۱-۲-۱- تحلیل عناصر اراده : ۱۶

۱-۲-۱-۱- مرحله تصور یا ادراک : ۱۷

۱-۲-۱-۲- تدبّر : ۱۷

۱-۲-۱-۳- میل نفس : ۱۷

۱-۲-۱-۴- قصد : ۱۸

۱-۲-۱-۵- قصد ورضا : ۱۹

۱-۲-۲- بررسی اراده باطنی وظاهری : ۲۲

اراده باطنی و ظاهری درفقه امامیه : ۲۲

۱-۲-۲-۱-۱- دلایل طر فداران اراده باطنی عبارتند از : ۲۳

۱-۲-۲-۲- اراده باطنی و ظاهری در قانون مدنی : ۲۴

۱-۲-۲-۲-۱- بررسی اشتباه در اراده ظاهری : ۲۵

۱-۲-۲-۲-۱-۱- اشتباه در بیان اراده : ۲۶

۱-۲-۲-۲-۱-۲- اشتباه در انتقال اراده : ۲۷

۱-۳- مبنای اشتباه در موضوع مورد معامله. ۲۷

۱-۳-۱- اشتباه ناشی از توهم خود شخص : ۲۷

۱-۳-۲- اشتباه ناشی از تدلیس غیر : ۲۸

۱-۳-۲-۱- مفهوم اشتباه ناشی از تدلیس در موضوع قرارداد : ۲۸

۱-۳-۲-۲- ارکان اشتباه ناشی از تدلیس درموضوع : ۲۸

۱-۳-۲-۲-۱- انجام عملیات (عنصر مادی) : ۲۸

۱-۳-۲-۲-۲- قصد فریب (عنصر معنوی) : ۳۱

۱-۴- تعریف موضوع مورد معامله ، اقسام و شرایط آن.. ۳۱

۱-۴-۱- تعریف موضوع مورد معامله : ۳۱

۱-۴-۱-۱- موضوع مورد معامله درفقه امامیه : ۳۲

۱-۴-۱-۲- موضوع مورد معامله در حقوق ایران : ۳۴

۱-۴-۱-۳- نظریات مختلف در رابطه با موضوع مورد معامله : ۳۵

۱-۴-۱-۳-۱- نظریۀ قصد مشترک متعاملین : ۳۵

۱-۴-۱-۳-۲- نظریۀ عرفی بودن موضوع مورد معامله : ۳۶

۱-۴-۱-۳-۳- نظریۀ مختلط : ۳۶

۱-۴-۱-۳-۴- نظریۀ هویت موضوع : ۳۶

۱-۴-۲- اقسام و شرایط موضوع مورد معامله : ۳۸

۱-۴-۲-۱- اقسام موضوع مورد معامله : ۳۸

۱-۴-۲-۱-۱- تقسیم مورد معامله از حیث ماهیت : ۳۸

۱-۴-۲-۱-۱-۱- مال مورد معامله ممکن است عین (یا در حقیقت حق مالکیت عین) باشد : ۳۸

۱-۴-۲-۱-۱-۲- عمل مورد معامله : ۴۰

۱-۴-۲-۱-۱-۳- تحقق تعهد یا سقوط تعهد : ۴۰

۱-۴-۲-۱-۲- تقسیم مورد معامله از جهت وضعیت منطقی ( کلی و جزئی بودن) : ۴۰

۱-۴-۲-۱-۳- تقسیم مورد معامله از حیث خصوصیات نوعی و شخصی ( مثلی یا قیمی بودن) : ۴۰

۱-۴-۲-۲- شرایط موضوع مورد معامله : ۴۱

۱-۵- تاریخچه اشتباه در معامله. ۴۴

۱-۵-۱- اشتباه در معاملات در حقوق رم : ۴۴

۱-۵-۱-۱- دیدگاه مشائیون : ۴۵

۱-۵-۱-۲- دیدگاه رواقیون : ۴۵

۱-۵-۲- اشتباه در معاملات در حقوق فرانسه : ۴۶

۱-۵-۳- اشتباه در معامله در فقه امامیه : ۴۸

۱-۵-۴- اشتباه در معاملات در قانون مدنی ایران : ۴۹

فصل دوم. ۵۰

قلمرو اشتباه در موضوع قرارداد. ۵۰

۲-۱- اشتباه در موضوع.. ۵۱

۲-۱-۱- نظریۀ نوعی : ۵۲

نقد نظریۀ. ۵۳

۲-۱-۲- نظریۀ شخصی : ۵۳

نقد نظریۀ. ۵۶

۲-۱-۲- بررسی نظریۀ شخصی محض : ۵۶

۲-۱-۲-۱- تعارض نظریۀ شخصی محض با اصول ثبوت در قرار دادها : ۵۶

۲-۱-۲-۲- تعارض نظریۀ شخصی با شرایط اساسی صحت قرارداد : ۵۷

۲-۱-۲-۳- تعارض نظریۀ شخصی با اصل تنجیز در قرار دادها : ۵۸

۲-۱-۳- نظریۀ مختلط : ۶۰

نقد نظریۀ. ۶۰

۲-۱-۳-۱-۱-۲- فقه اهل سنت : ۶۲

۲-۱-۳-۱-۲- اشتباه در هویت موضوع : ۶۳

۲-۱-۳-۲- حقوق ایران : ۶۳

۲-۱-۳-۳- حقوق فرانسه : ۶۵

۲-۲- اشتباه در وصف موضوع : ۶۷

۲-۲-۱- اشتباه در وصف کیفی موضوع : ۶۷

۲-۲-۱-۱- اشتباه در وصف مذکور موضوع : ۶۷

۲-۲-۱-۲- اشتباه در وصف ضمنی موضوع ( غیر مذکور ) : ۶۹

۲-۲-۱-۲-۱ اشتباه در وصف ضمنی عرفی : ۷۰

۲-۲-۱-۲-۱-۱- اشتباه وصف ضمنی سلامت موضوع : ۷۰

۲-۲-۱-۲-۱-۲- اشتباه در وصف ضمنی تساوی ارزش دو موضوع : ۷۲

۲-۲-۱-۲-۲- اشتباه در وصف ضمنی طرفین : ۷۳

۲-۲-۲- اشتباه در وصف کمّی موضوع : ۷۳

۲-۳- شرایط تأثیر اشتباه در موضوع قرارداد. ۷۶

۲-۳-۱- اشتباه در علت عمده ی عقد یا اشتباه اساسی : ۷۶

۲-۳-۲- اشتباه باید در قلمرو تراضی باشد : ۷۹

۲-۴- نظریۀ اشتباه مشترک ۸۲

۲-۴-۱ دلایل پیروان نظریۀ اشتباه مشترک : ۸۲

۲-۴-۲- دلایل مخالفان نظریۀ اشتباه مشترک : ۸۴

فصل سوم. ۸۶

اشتباه های موجب.. ۸۶

خیار فسخ.. ۸۶

۳-۱- اشتباهات موجب خیار فسخ.. ۸۷

۳-۱-۱- مبنای اشتباه های موجب خیار فسخ : ۸۸

۳-۱-۲- توجیه خیار فسخ برمبنای نظریۀ اشتباه : ۸۸

۳-۲- اشتباه در اوصاف فرعی (فرعی). ۹۱

فصل چهارم. ۹۵

اثر حقوقی اشتباه در موضوع قرارداد. ۹۵

۴-۱- اثر حقوقی اشتباه در موضوع.. ۹۶

۴-۱-۱- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری موضوع در حقوق اسلام و ایران : ۹۶

۴-۱-۱-۱- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری در کل قرارداد : ۹۶

۴-۱-۱-۱-۱- نظر عدم نفوذ : ۹۶

۴-۱-۱-۱-۱-۱- طرح نظر عدم نفوذ : ۹۶

نتیجۀ نظر. ۹۸

۴-۱-۱-۱-۱-۲- بررسی نظر عدم نفوذ : ۹۹

۴-۱-۱-۱-۲- نظر بطلان : ۱۰۲

۴-۱-۱-۱-۲-۱- حقوق اسلام : ۱۰۲

۴-۱-۱-۱-۲-۱-۱- فقه امامیه : ۱۰۲

۴-۱-۱-۱-۲-۲- حقوق ایران.. ۱۰۴

۴-۱-۱-۲- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری در بعض قرارداد : ۱۰۶

۴-۱-۱-۲-۱- مقدار موضوع قرارداد کمتر از میزان مقرر است : ۱۰۶

۴-۱-۱-۲-۱-۱- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش مساوی هستند : ۱۰۶

۴-۱-۱-۲-۱-۱-۱- دلیل عرفی ( بر بطلان بعض ) : ۱۰۷

۴-۱-۱-۲-۱-۱-۲- دلیل اداره عقود از جانب شارع (بر بطلان بعض) : ۱۰۸

۴-۱-۱-۲-۱-۲- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش متفاوت هستند : ۱۰۹

۴-۱-۱-۲-۲- مقدار موضوع قرار داد بیشتر از میزان مقرر است : ۱۱۰

۴-۱-۱-۲-۲-۱- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش مساوی هستند : ۱۱۰

۴-۱-۱-۲-۲-۲- اجزای موضوع قرارداد از نظر ارزش متفاوت هستند : ۱۱۱

۴-۲- اثر حقوقی اشتباه در هویت موضوع.. ۱۱۱

۴-۲-۱- حقوق اسلام : ۱۱۱

۴-۲-۲- حقوق ایران : ۱۱۲

۴-۲-۳- حقوق فرانسه : ۱۱۳

۴-۳- نتیجه. ۱۱۵

منابع وماخذ. ۱۱۷

فارسی.. ۱۱۷

منابع عربی.. ۱۱۹