امروزه با گسترش روزافزون اطلاعاتی که بشر با آن­ها سر و کار دارد، بهره ­گیری از روش­هایی هم­چون داده­ کاوی برای استخراج دانش و اطلاعات نهفته در داده ­ها امری غیر قابل اجتناب است. سازمان­ها با استفاده از داده­ کاوی می­توانندفرآیندهای تصمیم­ گیری را بهبود بخشند. داده ­کاوی سبب می­شود که سازمان­ها ازسطح داده به سطوح بالاتر دانش و الگوهای ناشناخته برسند.

در این میان بانک­ها اساساً از پایگاه­های داده متعدد و گسترده­ای برخوردار هستند که حاوی اطلاعات مربوط به مبادلات و جزئیات دیگر مربوط به مشتریانشان است. داده ­کاوی به نوبه­ی خود در راستای حل مسائل موجود در کسب و کار در صنعت بانکداری و مالی آن هم به واسطه ­ی یافتن الگوها، روابط علی و معلولی و روابط حاکم در قیمت­های بازار و اطلاعات کسب و کار مشتریان به کار می­رود. 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل 1 دانش نوین داده­کاوی

1-1. مقدمه ......................................... 1

1-2. تاریخچه داده­ کاوی .................................................................. 2

1-3. چرا داده ­کاوی لازم است؟ ...................................................................... 2

1-4. فرآیند کشف دانش و داده ­کاوی .................................... 3

1-5. معرفی برخی از روش­های داده­ کاوی .............................. 7

1-5-1. تحلیل انحراف .................................................. 8

1-5-2. نمایه ­سازی ............................................ 9

1-5-3. قوانین وابستگی .............................................. 10

1-5-4. تحلیل توالی ......................................... 13

1-5-5. خوشه ­بندی .............................................. 14

1-5-6. دسته­ بندی ......................................... 19

1-5-7. پیش ­بینی ......................................................... 21

فصل 2 کاربرد­های داده­ کاوی در صنعت بانکداری

2-1. مقدمه ..................................................................... 23

2-2. داده ­کاوی در بازاریابی مدیریت ارتباط با مشتریان بانک ................................. 25

2-2-1. مدیریت ارتباط با مشتری و پروفایل ­سازی از آن­ها ........................ 27

2-2-2. مراقبت از مشتری ...................................................................... 32

2-2-3. داده ­کاوی و تحلیل رویگردانی مشتریان ........................................ 34

2-3. کاربرد داده­ کاوی در کشف تقلب و سوء استفاده­ های مالی ................................ 42

2-4. داده ­کاوی و پیش­ بینی عملکرد بانک ................................. 55

2-5. داده ­کاوی در ارزیابی اعتبار مشتریان بانک .............................. 60

2-6. کاربرد داده ­کاوی در ارزیابی عملکرد بانک ............................ 68

 فصل 3 مثال­های عملی از کاربرد داده­ کاوی در صنعت بانکداری

3-1. کاربرد داده­ کاوی در بخش­بندی مشتریان ........................... 74

3-1-1. مقدمه ................................................ 74

3-1-2. ارزش چرخه عمر مشتری، مفهوم تعاریف ................................. 76

3-1-3. استفاده از مدل­های خوشه ­بندی و CLV جهت بخش­بندی مشتریان بانک ....................... 77

3-1-4. ارائه سرویس مناسب به مشتریان بالقوه ......................................... 81

3-2. رتبه­ بندی اعتبار متقاضیان دریافت وام با استفاده از تکنیک­های داده­ کاوی ................ 84

3-3. رتبه ­بندی اعتبار با استفاده از نسبت­های مالی ............................................ 88

3-4. بخش­بندی دارندگان کارت­های اعتباری با استفاده از داده ­کاوی ............................. 90

3-4-1. پروژه طراحی بخش­بندی رفتاری ............................................... 91

3-4-2. آماده ­سازی داده ­های مورد نیاز برای ساخت مدل ................................ 92

3-4-3. انتخاب جمعیت بخش­بندی .................................. 93

3-4-4. شاخص­های کلیدی عملکرد درباره استفاده از کارت­های اعتباری .................. 93

3-5. سه گام اصلی فرآیند تحلیل ........................................... 97

3-6. گزارش، گام نهایی فرآیند داده ­کاوی .................................. 116

3-7. مزایا و معایب داده­ کاوی ........................................ 116

3-8. نتیجه­ گیری .................................. 118

 فهرست اشکال

شکل ­1-1. فرآیند کشف دانش ................................................ 6

شکل 1-2. عملکردهای داده­ کاوی .................................................... 8

شکل 1-3. تحلیل انحراف در یک پایگاه داده ................................... 9

شکل 1-4. نمونه­ای از توالی بازدید­های وب ..................................... 14

شکل 1-5. نمونه­ای ساده از خوشه­ بندی مشتریان .................... 16

شکل 1-6. خوشه­ بندی با استفاده از K-means ................18

شکل 1-7. درخت تصمیم­گیری برای دسته­بندی مشتریان ................... 21

شکل 1-8. رگرسیون خطی ساده ..................................... 22

 شکل 2-1. مدیریت ارتباط با مشتری و داده­ کاوی ......................... 29

شکل 2-2. دوره ­های زمانی مختلف در مسأله رویگردانی مشتریان بانک ................. 36

شکل 2-3. دسته­ بندی انواع تقلب ............................................. 43

شکل 2-4. فراوانی مدل­های استفاده شده در کشف سوء استفاده­ های مالی ................. 46

شکل2-5. رتبه­ بندی اعتبار در صنعت بانکداری ............................ 61

شکل 2-6. DMU در فرآیند تحلیل پوششی داده ­ها ................. 71

شکل 2-7. شاخص­های خروجی مورد استفاده در تحلیل پوششی داده ­ها ............... 72

شکل 3-1. مدل­سازی خوشه­ بندی مشتریان بانک­ها در Clementine ................................... 79

شکل 3-2. نتایج خوشه ­بندی مشتریان بر اساس روش SOM ............................. 79

شکل 3-3. توزیع شغلی مشتریان هر خوشه ................. 79

شکل 3-4. استفاه از الگوریتم Aprioriدر نرم ­افزار Clementine ........................... 82

شکل 3-5. فرآیند مدل­سازی رتبه ­بندی اعتبار مشتریان بانکی در Clementine............... 86

شکل 3-6. مقایسه مدل­های رتبه­ بندی اعتبار با استفاده از منحنی Gain ................ 86

شکل 3-7. قواعد رفتاری حاصل از مدل­ رتبه ­بندی اعتبار ............................. 87

شکل 3-8. فرآیند مدل­سازی Clementine ............................. 98

شکل 3-9. نمودار نمایه خوشه 1 ............................ 108

شکل 3-10. نمودار نمایه خوشه 2 ........................ 109

شکل 3-11. نمودار نمایه خوشه 3 .......................... 110

شکل 3-12. نمودار نمایه خوشه 4 ......................... 111

شکل 3-13. نمودار نمایه خوشه 5 ........................ 112

شکل 3-14. نمودار نمایه خوشه 6 ......................... 113

شکل3-15. نمودار نمایه خوشه 7 ....................... 114

شکل 3-16. نمودار نمایه خوشه 8 ............... 115

 فهرست جداول

جدول 1-1. لیستی از محصولات و خدمات قابل ارائه در بانک..... 11

جدول 1-2. نمونه داده­ های مورد نیاز در مدل­سازی مسأله دسته­ بندی .................... 20

 جدول 2-1. پژوهش­های انجام شده در در زمینه کاربرد داده­ کاوی در تحلیل رویگردانی مشتریان ....... 42

جدول 2-2. پژوهش­های انجام شده در زمینه کاربرد داده­ کاوی در زمینه کشف تقلب ............. 55

جدول 2-3. پژوهش­های انجام شده در زمینه کاربرد داده­ کاوی در ارزیابی عملکرد بانک ......... 60

جدول 2-4. پژوهش­های انجام شده در زمینه کاربرد داده ­کاوی در ارزیابی اعتبار مشتریان ......... 68

 جدول 3-1. پروفایل­های حاصل با استفاده از خوشه ­بندی .......................... 80

جدول 3-2. نمونه ­ای از قوانین وابستگی تولید شده در یک خوشه ............... 83

جدول 3-3. متغیرهای مورد استفاده در رتبه­ بندی اعتبار .................................. 85

جدول 3-4. بخش­بندی کارت­­های اعتباری، خلاصه روش اجرا ................................... 94

جدول 3-5. فیلدهای استفاده شده برای بخش­بندی دارندگان کارت­های اعتباری ....................... 97

جدول 3-6. تصمیم ­گیری برای تعداد اجزای استخراجی با آزمودن جدول"واریانس" در PCA ........... 99

جدول 3-7. فهم و طبقه­ بندی اجزا با استفاده از ماتریس محوری اجزاء ......................... 100

جدول 3-8. تفسیر قوانین استخراج شده اجزاء ........................ 101

جدول 3-9. مراکز خوشه­ ها....................................... 102

جدول 3-10. میانگین درصد خریدها بر مبنای نوع کالا در خوشه­ ها ................. 103

جدول 3-11. میانگین تعداد خرید بر مبنای نوع کالا در خوشه ­ها ......................... 104

جدول 3-12. نمایه­ سازی خوشه­­ ها بر مبنای شاخص­های عملکرد ............... 106

جدول 3-13. نمایه­ سازی خوشه­ ها بر مبنای مشخصه ­های جمعیت شناختی .............. 107